تقویم تاریخ؛ از تاسیس دارالفنون تا روز جهانی آلزایمر

امضای قرارداد صلح بلگراد میان اتریش و امپراتوری عثمانی

 

284 سال پیش در چنین روزی بیست و یکم سپتامبر سال 1739 میلادی:

قرارداد صلح بلگراد میان اتریش و امپراتوری عثمانی امضاء شد. سرزمین اتریش در طی سال‌های متمادی، زیر نظر اسپانیا و امپراتوری روم قرار داشت تا این‌که از سال 1700م مردمان این سرزمین به عنوان یک قدرت در اروپا عرض اندام کردند. در این میان نبردهای پی‌درپی میان لشکریان اتریش و عثمانی به وقوع پیوست و هر از چندی یکی از دو کشور، برای تصاحب سرزمین‌های بیشتر علیه دیگری وارد جنگ می‌شد. در سال‌های اولیه قرن هجدهم میلادی، هنگامی که اتریش از جانب مرزهای غربی خود احساس آرامش نمود، قصد تصرف نواحی شرقی را در سر داشت. این امر باعث نبرد بین نیروهای اتریش و عثمانی گردید که در نهایت به عقد قرارداد صلح بلگراد در 21 سپتامبر 1739م انجامید. به موجب این قرارداد که عامل اصلی آن دولت فرانسه بود، بسیاری از متصرفات اتریش در شرقْ به عثمانی واگذار شد و مرزهای دو طرف تعیین گردید. این عهدنامه تا آغاز قرن بیستم و پایان جنگ جهانی اول پابرجا بود تا این‌که پس از جنگ جهانی اول، هر دو امپراتوری اتریش و عثمانی فرو پاشیدند.

 

 

درگذشت والتر اسکات، شاعر و داستان سرای برجسته انگلیسی

 

191 سال پیش در چنین روزی بیست و یکم سپتامبر سال 1832 میلادی:

"والتر اسکات" (Walter Scott) شاعر و داستان‏سرای برجسته انگلیسی درگذشت. سِرْ والْتِرِ اِسْکات، ادیب و شاعر معروف انگلیسی در دوم دسامبر 1771م در ادینبورو در اسکاتلند به دنیا آمد. وی در کودکی بر اثر ابتلا به بیماری فلج اطفال، از ناحیه پا آسیب دید با این حال تحصیلات خود را ادامه داد و به وکالت دعاوی مشغول شد. اسکات از نوجوانی به شعر و تاریخ و قصه‏ های خیال‏انگیز شوق فراوان داشت و زیبایی ‏های طبیعت باعث شد تا به چشم اندازهای شاعرانه و ترانه‏ های عامیانه علاقه ‏مند گردد. از این رو به فراهم آوردن ترانه ‏های عامیانه و غزل‏ های مرزی که به وسیله دهقانان از حفظ خوانده می‏ شد دست زد و این مجموعه را در سال 1803م در سه جلد منتشر کرد. والتر اسکات در اشعار کهن و قصاید اسکاتلند و ترانه‏ های عامیانه آگاهی فراوان داشت و از راه فراهم آوردن این اشعار، خدمتی بزرگ به فرهنگ میهنش انجام داد. اگر چه در منظومه‏ های داستانی والتر اسکات، زبان تصنعی و مبالغه‏ آمیز و وزنیِ یکنواخت به کار رفته، با این حال استادی او در نقل و داستان پردازی و ادراکش از عالم انسانی، این نقص را جبران می‏ کند. درباره آثار والتر اسکات گفته ‏اند: در این آثار، پیوسته اعتماد و اعتبار و عمق عظیم در ادراک وجود دارد. آثار او از معرفت وسیعی از عالم واقعی برخوردار است، معرفتی که نویسنده در سراسر زندگی بر اثر مشاهده دقیق و توجه بسیار به مسائل دشوار زندگی به آن دست یافته است. زندگی اسکات در اواخر عمر با سختی ها و دشواری‏ های فراوانی روبرو شد تا این که در 21 سپتامبر 1832م در 61 سالگی درگذشت.

 

 

تولد آنتوان ساسی، بزرگترین خاورشناس فرانسوی

 

185 سال پیش در چنین روزی یست و یکم سپتامبر سال 1838 میلای:

«آنتوان ساسی» (Antoine Sacy ) بزرگ‏ترین خاورشناس فرانسوی در پاریس متولد شد. وی ضمن تحصیلِ علم حقوق به فراگیری زبان‏ های فارسی، عربی، ترکی و عبری پرداخت. ساسی از آن پس به تدریس در دانشگاه روی آورد و در مراکز متعدد علمی و فرهنگی عضویت یافت. وی برای تعلیم زبان‏ های شرقی، روش مخصوصی وضع کرد و زندگی خود را برای تعلیم و تألیف و نشر کتاب اختصاص داد و هیچ خاورشناسی در این کار به پای او نرسید. او هم‏چنین با تحقیق در زبان قِبْطی و کشف رمز خط تصویری یا هیروگْلیف، موفق شد کتیبه‏ های عهد ساسانی را بخواند. ساسی پس از کسب معارف فراوان در زبان‏ های شرق، به عنوان نویسنده ناپلئون بُناپارت در قسمت ادبیات عرب انتخاب شد و چنان در این عرصه تسلط یافت که فضلای مصر را به تعجب واداشت. این مهارت و تبحر ساسی در شرق‏ شناسی بدانجا رسید که کتاب ‏های فراوانی نوشت و به شیخ المستشرقین شهرت یافت. این دانشمند فرانسوی، مسیحیانی را که بر اثر هزار سال جلوگیری و مخالفت کشیشان و روحانیان عیسوی مذهب، از معارف و دانش و ادبیات اسلامی بی خبر مانده و حتی نسبت به آن بدبین بودند بیدار کرد و شوق تحقیق و تألیف و تتبّع را در آنها به وجود آورد. همین امر باعث شد که عده‏ ای از روشن‏فکران اروپایی به اسلام‏ شناسی روآوردند و کتاب ‏های فراوانِ تحقیقی درباره آن نگاشتند. از ساسی در حدود 20 کتاب بر جای مانده که گزیده‏ های عربی در 3 جلد و دستور زبان عربی از آن جمله است. آنتوان ایزاک سیلوستر دوساسی سرانجام در 21 فوریه 1838م در هشتاد سالگی درگذشت.

 

 

افتتاح دارالفنون، اولین دانشگاه نوین ایرانی

 

177 سال پیش در چنین روزی ، پنجم ربیع الاول سال 1268 هجری قمری:

«دارالفنون»، اولین دانشگاه ایرانی به سبک نوین افتتاح شد. این مدرسه در آغاز دوران پادشاهی ناصر الدین شاه قاجار و به همت و پشتکار میرزا تقی خان امیرکبیر، صدراعظم با درایت وی، دایر شد. هدف از ایجاد این مدرسه، دستیابی به صنایع و علوم جدید در آن عصر بود. فعالیت فرهنگی مدرسه دارالفنون ابتدا در رشته های پیاده نظام، سواره نظام و سایر رشته های نظامی، طب و جراحی، معدن شناسی و داروسازی بود. این مدرسه طی سال های فعالیت خود، فارغ التحصیلانی داشت که تعدادی از آنان به مقامهای بالای حکومتی دست یافتند. تاسیس این مرکز فرهنگی ، نقطه عطفی در تاریخ آموزش ایران به شمار می رود.

 

 

تولد جورج ولز، نویسنده مشهور انگلیسی

 

157 سال پیش در چنین روزی، بیست و یکم سپتامبر سال 1866 میلادی:

«هربرت جرج ولز» ( Herbert George Wells )، نویسنده و مورخ انگلیسی متولد شد. آنچه به وی شهرت جهانی بخشید، داستان های علمی تخیلی او است. از جمله آثار این نویسنده انگلیسی می توان به «ماشین زمان»، «جزیره دکتر مونرو»، «جنگ دنیاها» و «مدینه فاضله جدید» اشاره کرد. کتاب «کلیات تاریخ» نیز از آثار برجسته ولز به شمار می رود. وی در سال 1946 درگذشت.

 

 

تولد دکتر قوام نکرومه، سیاستمدار و بانی استقلال غنا

 

114 سال پیش در چنین روزی، بیست و یکم سپتامبر سال 1909 میلادی:

دکتر «قوام نکرومه» (Kwame Nkrumah)، سیاستمدار و بانی استقلال کشور غنا متولد شد. نکرومه در نهضت استقلال طلبانه مردم غنا علیه انگلیس فعالانه شرکت کرد. بعد از برگزاری اولین انتخابات عمومی در غنا در سال 1951، قوام نکرومه که رهبری حزب ملی خلق را به عهده داشت به نخست وزیری رسید. سرانجام در اثر تلاش ها و مبارزات مردم غنا تحت رهبری قوام نکرومه، این کشور در سال 1957 مستقل شد. از این زمان توطئه ها، سوء قصدها و کودتاهای متعددی علیه نکرومه، طراحی و اجرا شد تا آنکه در سال 1966 میلادی به هنگام سفر وی به کشور چین، ژنرال ژوزف آنکرا در غنا کودتا کرد و بدین ترتیب دولت نکرومه سقوط کرد. وی در سال 1972 در رومانی درگذشت. نکرومه در تاسیس جنبش عدم تعهد و سازمان وحدت آفریقا نقش زیادی داشت.

 

 

حمله یک بالگرد نظامی آمریکایی به کشتی ایرانی در خلیج فارس

 

36 سال پیش در چنین روزی سی ام شهریور سال 1366 هجری شمسی:

 یک بالگرد نظامی آمریکایی به کشتی خدماتی "ایران اجر" در خلیج فارس حمله کرد. در پی شکست ها و ناکامی های رژیم بعث در جبهه های نبرد آمریکا در تابستان سال 1366 به طور رسمی حملاتی را علیه کشتی ها و هواپیماهای مسافربری و سکوهای نفتی در حمایت از رژیم صدام آغاز کردند. هدف آنها به زانو درآوردن جمهوری اسلامی برای پایان دادن به جنگ طبق سیاست های تحمیلی آنها بود. در 30 شهریور 1364، کشتی تدارکاتی و لجستیکی ایران، موسم به "ایران اجر" متعلق به نیروی دریایی ارتش جمهوی اسلامی ایران که از بندرعباس به سوی بندر بوشهر در آب‌های بین‌المللی در حرکت بود، از سوی دو فروند هلی‌کوپتر آمریکایی به اتهام مین گذاری، بدون هیچ هشداری مورد حمله قرار گرفت که طی آن، 4 تن از خدمه کشتی شهید و چهارتن نیز مجروح شدند، همچنین ده ملوان دیگر این کشتی را به ناو فرماندهی آمریکا در منطقه منتقل کردند. پس از این حادثه، سفیر آمریکا در سازمان ملل اعلام کرد که چون این کشتی در حال مین گذاری بوده است، بر اساس قوانین متعارف، مستلزم برخورد بود. چند روز بعد، مجلس سنای آمریکا با حمایت از اقدام نظامی نیروی دریایی آمریکا، قانونی تصویب کرد که به موجب آن، نیروی دریایی آمریکا، حق داشت هر کشتی ایرانی را که سعی کند مانع از عبور کشتی‌های آمریکا شود، غرق نماید.

 

 

روز ملی ارمنستان

 

32 سال پیش در چنین روزی بیست و یک سپتامبر سال 1991 میلادی:

"ارمنستان" از اتحاد جماهیر شوروی سابق استقلال یافت و این روز به نام روز ملی ارمنستان نامگذاری شد. سرزمین ارمنستان طی قرن‏ های متمادی محل درگیری دولت‏ های ایران و عثمانی بود، تا این که در سال 1918 و درپی انقلاب کمونیستی در شوروی، استقلال خود را اعلام کرد، اما این استقلال دیری نپایید و ارمنستانْ دو سال بعد به شوروی الحاق شد. ارمنستان تا آغاز تحولات سال‏ های پایانی دهه 1980م در شوروی، یکی از جمهوری‏ های این کشور بود. اما در اوایل دهه 1990م در یک همه ‏پرسی، بیش از 90 درصد از مردم به استقلال این کشور رای دادند و به این ترتیب، در21 سپتامبر 1991م استقلال ارمنستان اعلام شد. ارمنستان در غرب آسیا و منطقه قفقاز واقع است که نزدیک به 30 هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و در همسایگی کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و گرجستان قرار گرفته است. جمعیت ارمنستان، 3/5 میلیون نفر بوده که اکثریت پیرو آیین مسیحیت بوده و به زبان ارمنی صحبت می‏کنند. پایتخت ارمنستان، ایروان نام دارد و واحد پول آن درام است. ملیت مردم ارمنستانْ ارمنی و شهرهای مهم آن وانادزور و گیومری است. نظام سیاسی حاکم بر ارمنستان جمهوری چند حزبی با یک مجلس قانون‏گذاری است. با اعلام استقلال در جمهوری‏ های شوروی، ادعای مالکیت ناحیه قره‏ باغ توسط ارمنستان به جنگ این کشور با آذربایجان انجامید. این جنگ حدود 35 هزار کشته بر جای گذاشت و به قرار داد ترک مخاصمه جنگ منجر شد، اما همچنان عامل اختلاف میان دو کشور می‏ باشد. بیست و یکم سپتامبر سال‏روز رأی مردم به استقلال در سال 1991م به عنوان تاریخ استقلال و روز ملی این کشور می ‏باشد.

 

 

تصویب لایحه ممنوعیت حجاب در مدارس فرانسه

 

29 سال پیش در چنین روزی بیست و یکم سپتامبر سال 1994 میلادی:

 مجمع ملی فرانسه با تصویب لایحه ای حجاب اسلامی در مدارس فرانسه را ممنوع اعلام کرد. دولت فرانسه، علی‌رغم ادعای مهد ازادی و دموکراسی، قانونی وضع کرد که دانش‌آموزان مسلمان در فرانسه، جهت ادامه تحصیل نباید از حجاب اسلامی استفاده کنند. این قانون بعدها گسترده‌تر شد و دانشگاه‌ها و مراکز دیگر این کشور را در بر گرفت. ممنوعیت حجاب در حالی در فرانسه قانونی شد که بر اساس قانون اساسی فرانسه و بیانیه جهانی حقوق بشر هرکس در پذیرش و انجام عقاید دینی خود، تا آن‌جا که آسیبی به دیگران وارد نسازد، آزاد است.

 

 

روز جهانی آلزایمر

 

21 سپتامبر روز جهانی آلزایمر است.

بیماری آلزایمر یک اختلال پیش رونده عصبی است که موجب می‌شود سلول‌های مغز به مرور زمان از بین بروند و باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، تفکر و رفتار بیمار می‌شود. همچنین این بیماری شایع‌ترین دلیل زوال عقل یا دمانس است. طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی در هر 68 ثانیه یک نفر در جهان به آلزایمر مبتلا می‌ شود. در حال حاضر بیش از 50 میلیون نفر در جهان به بیماری آلزایمر مبتلا هستند و پیش‌بینی شده که تا سال 2030 تعداد مبتلایان به دمانس به 82 میلیون نفر و تا سال 2050 به 152 میلیون نفر خواهد رسید. به همین منظور انجمن جهانی آلزایمر در سال 1980 تشکیل شد که پیشروترین سازمان درمانی داوطلبانه در پژوهش، مراقبت و حمایت درحوزه آلزایمر است. این انجمن متعهد شده است برای مقابله با این چالش جهانی با شرکای خود، تحقیقاتی در سطح جهان انجام دهد. روز جهانی آلزایمر هم یک کمپین بین المللی است که هر سپتامبر به منظور افزایش آگاهی و به چالش کشیدن ننگ پیرامون زوال عقل انجام می شود. شعار و موضوع کمپین سال 2023 روز جهانی آلزایمر: "هرگز خیلی زود و هرگز خیلی دیرنیست» ('Never too early never too late') با هدف تأکید بر نقش محوری شناسایی عوامل خطر و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه کاهش خطر برای به تاخیر انداختن و حتی بالقوه پیشگیری از شروع زوال عقل می باشد.