یوزهای خراسان‌شمالی در تله خشکسالی

خبرها از افزایش شمار مشاهدات یوزپلنگ در استان خراسان شمالی، دوست داران طبیعت را به وجد آورده است و نشان از پایداری و امن بودن زیستگاه این حیوان را دارد و امیدها را برای دور کردن این زیبای خالدار از لبه پرتگاه انقراض زنده کرده است.

منطقه میاندشت شامل پناهگاه حیات وحش و پارک ملی ضامن آهو با وسعت ۸۵ هزار هکتار در شهرستان جاجرم و جنوب استان خراسان شمالی واقع شده است و یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه کشور به عنوان زایشگاه یوزپلنگ ها شناخته می شود.

این منطقه دارای یکی از غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است و این پناهگاه با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر با منطقه حفاظت شده خارتوران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

یوزپلنگ ها در میاندشت جاجرم متولد شده و برای توسعه قلمرو خود به خارتوران سمنان می روند و بعضا در این کریدور تردد دارند.

بر اساس اعلام مسوولان؛ امسال ۹ مرتبه یوزپلنگ در این منطقه حفاظتی مشاهده شده است و افزایش مشاهدات یوزپلنگ ها و افزایش جمعیت آهوان در منطقه میاندشت جاجرم، نشان از بهبود شرایط زیست یوزپلنگ ها در این منطقه دارد.

با این وجود زیستگاه این حیوان ارزشمند در میان اقدامات انجام شده برای صیانت از یوزپلنگ ایرانی با مشکلات و دغدغه هایی روبه رو است.

 

چرای دام تهدیدی زیر پای یوز

پناهگاه میاندشت جاجرم به عنوان زیستگاه یوزپلنگ ایرانی و منطقه مولد این گربه‌سان زیبا و ارزشمند اکنون گرفتار مشکلاتی از قبیل خشکسالی، سگ‌های گله و حضور دام در این دشت است.

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم در این باره می گوید: یکی از مهم ترین تهدیدها برای یوزپلنگ در منطقه میاندشت، حضور دام و سگ های گله است، در این باره تلاش شده تا حقوق عرفه دامداران خریداری و گله ها و سگ های گله از این منطقه خارج شود، در سال های اخیر شمار زیادی از گله ها با واگذاری پروانه چرای دام از این پناهگاه خارج شدند اما این مشکل همچنان وجود دارد.

احمد صفرزاده می افزاید: چرای دام علاوه بر اینکه فشار مضاعف بر مراتع وارد می کند و سبب گسترش فقر مراتع و پوشش گیاهی می شود، تهدید برای زیست آهوان به عنوان طعمه یوزپلنگ به شمار می رود.

وی تصریح می کند: برای ارتقای امنیت یوزپلنگ ها، بخش زیادی از گله های دام از این منطقه خارج شدند، پیش از این پروانه چرای پنج هزار راس دام در میاندشت جاجرم خریداری و از حضور دام در این منطقه کاسته شد و خرید پروانه چرای ۱۰ هزار راس دام باقی نیز در دستور کار قرار دارد که نیاز به اعتبار بیشتر است.

صفرزاده با بیان اینکه خشکسالی های پی درپی کار خرید پروانه چرا را سخت تر کرده است، می گوید: اکنون دامداران در برابر واگذاری حقوق عرفی، مقاومت می کنند و از این رو خرید پروانه چرای دام به منظور کاهش حضور دام و سگ های گله به کندی پیش می رود،

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم می افزاید: خشکسالی و کاهش بارندگی که با افزایش قیمت نهاده های دامی همراه شده، همکاری دامداران برای واگذاری پروانه های چَرا در میاندشت این شهرستان را کم کرده و کار برای خروج دام از این منطقه سخت تر شده است.

 

شتران تهدید جدید برای یوزپلنگ ها

چرای شترهای رها شده در منطقه میاندشت، معضل دیگری برای زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است، شتران با تعلیف در منطقه به نوعی سهم غذای آهوان را می خورند، غذایی که در شرایط خشکسالی دغدغه ای برای زیست آهوان شده است.

مسوولان می گویند که صاحبان و مالکان شترها در روستاهای اطراف شناسایی شده اند و به آنان درباره حضور شترها در این منطقه تذکر داده شده است اما مشکل همچنان وجود دارد.

معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان شمالی در این‌ باره می گوید: حضور شتران و ورود آنان به منطقه میاندشت با تخریب پوشش گیاهی همراه است، هر نفر شتر به اندازه هفت تا هشت دام سبک خسارت و تخریب به همراه دارد، اما خارج کردن این حیوان به معضل مهمی برای محیط بانان تبدیل شده است.

حسین هراتی اظهار می کند: برآورد می شود که یک هزار و ۲۰۰ نفر شتر در روستاهای اطراف نگهداری می شود و بعضا گله های ۱۰ تا ۲ نفره از شتر برای چرا، وارد میاندشت و قلمرو یوزپلنگ می شوند.

وی با بیان اینکه در این زمینه پرونده هایی برای مالکان تشکیل و به دستگاه قضا ارجاع شده است، می افزاید: حضور شتران، علاوه بر اینکه با چرا و یا تخریب پوشش گیاهی همراه است، مشکلات دیگری همچون استفاده از آب آبشخورها را نیز به دنبال دارد.

کمبود محیط‌بان

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم کمبود محیط بان را از دغدغه دهای مهم برای حفاظت از زیستگاه یوزپلنگ ایرانی در منطقه میاندشت عنوان می کند و می گوید: کمتر از ۱۰ محیط بان، کار حفاظت از پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم را بر عهده دارند که برای رسیدن به وضعیت مطلوب این رقم باید به سه برابر فعلی افزایش یابد.

رضا شکاریان اظهار می کند: حفاظت از قلمرو یوزها در میاندشت جاجرم نیازمند افزایش و تقویت نیروی محیط بان است، در این باره پیگیر هستیم تا جذب نیرو محقق شود.

وی خاطرنشان می کند: علاوه بر آن، برای پایش منطقه میاندشت با کمبود تجهیزاتی همچون موتورسیکلت و یا سوخت مورد نیاز خودروها روبه رو هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی ادامه می دهد: برای حفاظت بهتر از میاندشت، توسعه پاسگاه محیط بانی در دستور کار است، ساخت پاسگاه محیط بانی "قلعه چه" در دست پیگیری و به زودی کلنگ زنی می شود.

منطقه حفاظت شده میاندشت با گستره ۸۵ هزار هکتار، از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است که در سال ۱۳۵۲ زیر حفاظت قرار گرفته است.

پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

میاندشت، منطقه ای پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی مطلوب است و عبور رود کالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشکسالی ها چندان مشکل کم آبی را احساس نکند.

پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از قدیمی‌ترین مناطق چهار گانه کشور به شمار می رود که دارای غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است.

میاندشت با گستره ۸۵ هزار هکتاری زایشگاه مطمئنی برای حفاظت از یوز پلنگ ایرانی است و در کنار منطقهٔ حفاظت‌شده خارتوران سمنان از زیستگاه‌های مولد این گونه جانوری ارزشمند در کشور محسوب می شود.