تقویم تاریخ؛ از افتتاح نخستین کتابخانه در جهان تا درگذشت داروین

درگذشت ابومعشر البلخی، دانشمند و منجم ایرانی

1172 سال پیش در چنین روزی، بیست و هشتم رمضان سال ۲۷۲ هجری قمری «ابومعشر بلخی»، منجم ایرانی و یکی از بزرگان علم حدیث درگذشت.

وی در اوایل قرن سوم هجری قمری به بغداد رفت و به تحصیل علم نجوم پرداخت و منابع مختلف علمی را که به زبان‌های یونانی، سریانی، هندی و عربی نوشته شده بود، مورد مطالعه قرار داد. ابو معشر در عصر خویش، مشهورترین منجم مسلمان بود و اشتهار او تا قرن‌ها بعد نیز همچنان حفظ شد. براساس دیدگاه ابومعشر، همه معارف، منشاء الهی دارد و علم نجوم نیز از این قاعده مستثنی نیست. آثار ابومعشر به دلیل دربر داشتن بخش‌هایی از نوشته‌های کهن که اصل آن‌ها از بین رفته، قابل توجه است. از مهمترین آثار به جای مانده از این منجم مسلمان می‌توان به کتاب‌های «المدخل الکبیر» و «الموالید الصغیره» اشاره کرد.

 

 

افتتاح نخستین کتابخانه عمومی در جهان

2056 سال پیش (بنا به نظر تاریخ نویسان) در چنین روزی برابر با ۱۹ آوریل سال ۳۳ پیش از میلاد نخستین کتابخانه عمومی در جهان که هر باسوادی حق داشت به آن دسترسی داشته باشد، در شهر رم گشایش یافت.

پیش از رومی ها، سومری ها؛ آشوری ها؛ بابلی ها؛ ایرانیان و... دارای کتابخانه بودند، ولی این کتابخانه‌ها در دسترس همگان نبود که کتابخانه سفالی آشوری‌ها معروفترین آن‌ها است. در ایران، مطالب عمومی را که هرکس می‌توانست به آن مراجعه کند بر سنگ حک می‌کردند از قبیل سنگ نبشته بیستون. شایان ذکر است نخستین کشوری که در جهان به ایجاد موسسه تالیف و ترجمه کتاب همت گماشت ایران بود که ۱۵ قرن پیش، در دوران حکومت خسرو انوشیروان، چنین مرکزی دایر شد و ترجمه کلیله و دمنه از سانسکریت به فارسی یکی از کار‌های آن بود.

 

 

درگذشت جورج بایرون، شاعر و ادیب انگلیسی 

199 سال پیش در چنین روزی، 19 آوریل 1824 میلادی:

جورج بایرون شاعر و ادیب انگلیسی درگذشت. لرد جورج گوردون بایْرون(George Gordon Byron) ادیب و متفکر انگلیسی، در 22 ژانویه 1788م در لندن به دنیا آمد. وی دوران کودکی را در محیطی پرماجرا سخت گذراند.اما با ورود به دانشگاه، اولین مجموعه شعر خود با نام ساعات فراغت را منتشر کرد که نظر منتقدان را جلب نمود و گروهی هم آن را به دلیل تأثیرپذیری از مکتب رمانتیسم با توجه به احساسات و تخیل و به صورت داستانی، مورد انتقاد قرار دادند. بایرون نیز در مقام مقابله، مجموعه معروف رامشگران انگلیسی و منتقدان اسکاتلندی را نوشت و بی‌درنگ به سوی مشرق زمین سفر کرد. وی در بازگشت، اشعار تازه‌ای را عرضه داشت که بیشتر آنها جنبه ملودراماتیک یا بدْ آغاز و خوش فرجام دارند ودر تمام آنها شور احساس موج می‌زند. بایرون یک بار برای اینکه قطعه بسیار معروف زندانی شیلن را بسازد با پای خود به برج شیلن رفت و چندی مانند محبوسین در آنجا زندگی کرد تا بتواند به روحیه زندانیان سابق آن مکان پی ببرد. درنتیجه، این قطعه او از بزرگ‌ترین شاه‌کارهای حیات ادبی بایرون به شمار می ‌رود. وی در سال 1824م پس از درخواست آزادی‌خواهان یونان برای مقابله با امپراتوری عثمانی، به جنگ عثمانی شتافت و در حین جنگ در 19 آوریل 1824م در 36 سالگی بر اثر تب درگذشت.

 

 

درگذشت چارلز داروین، مبدع نظریه تکامل

131 سال پیش در چنین روزی، 19 آوریل 1882 میلادی:

 "چارلز داروین"(Charles Darwin) طبیعی‌دان نامی انگلیسی درگذشت. چارلز رابرت داروین در 12 فوریه 1809م در انگلیس به دنیا آمد. وی در ابتدا مقداری دروس طب خواند و سپس الهیات را به پایان رساند، ولی مصاحبت دوستان جدید او را به علوم طبیعی رهنمون ساخت. داروین در سال 1831م به عنوان طبیعی‌دان، عضو هیأتی از محققان شد که قرار بود به امریکای جنوبی و جزایر غربی اقیانوس آرام سفر کنند. در این سفر پنج ساله، داروین درباره جانداران و سنگواره ‌های روزگاران پیشین مطالعات فراوانی انجام داد و اصل انتخاب طبیعی در مغزش پرورده شد. داروین در اول ژانویه 1858م نتایج کارهای علمی خود را مطرح کرد و آنها را در کتاب "اصل انواع"، منتشر نمود. نظراتی که وی در این کتاب و در کتب دیگر در باب تغییر انواع داده، موجب تأسیس مکتبی به نام داروینیسم گردیده است. بنابر قانون تبدیل انواع، موجودات در آغازِ خلقت، چنان که امروزه هستند، خلق نشده‌ اند. آنها در ابتدا بسیار پَست و ساده بوده، سپس طی میلیون‌ها سال، طبق قوانین طبیعی به سوی کمال رفته و به دو دسته گیاهان و جانوران تبدیل شده‌ اند. چارلز داروین سرانجام در نوزدهم آوریل 1882م در 73 سالگی درگذشت و در کنار اسحاق نیوتن در کلیسای وست مینْسْتِر به خاک سپرده شد.

 

 

درگذشت پیر کوری، فیزیکدان مشهور فرانسوی

117 سال پیش در چنین روزی، 19 آوریل 1906 میلادی

پیِر کوری (Pierre Curie) فیزیک‌دان شهیر فرانسوی، درگذشت. پیر کوری در 24 اوت 1859م در پاریس به دنیا آمد. وی از کودکی دارای استعدادی شگرف در امور ریاضی و فنی بود. از این‌رو تحصیلات خود را در دانشگاه سوربن به پایان رساند و پس از اخذ درجه دکتری، استاد فیزیک آن دانشگاه شد. پیِر کوری در طی سال‌های تدریس و تحقیق درصدد بود تا همسری نابغه بیابد تا اینکه در 35 سالگی با مانیا سلکودوسکا معروف به مادام کوری ازدواج کرد. این زوج دانشمند از آن پس به فعالیت‌های علمی گسترده‌ای دست زدند. آنها دریافتند که عنصر توریوم همانند اورانیوم، اشعه ‌ای نامرئی از خود ساطع می ‌کند. آنان نام این اشعه را رادیو اکتیویته گذاشتند و چون تشعشع اورانیوم را مورد آزمایش قرار دادند به این نتیجه رسیدند که شاید در ماده دیگری، بیش از آن، رادیو اکتیویته موجود باشد. پس از رنج‌های فراوان، این زن و شوهر به این کشف رسیدند که دو ماده پلونیوم و رادیوم نیز از رادیو اکتیوتیه برخوردار می ‌باشند. چهار سال طول کشید تا توانستند یک دهم گرم رادیوم تهیه کنند و کشف خود را به جهان دانش عرضه دارند. از آن پس خانواده کوری غرق در شهرت و افتخار شدند و در همان سال جایزه نوبل را نصیبشان ساخت. این کشف‌ها، سرآغاز تولد فیزیک مدرن هسته ‌ای بود که به آفرینش رشته علمی جدید منجر گشت که به رادیوتراپی یا پرتو درمانی شهرت دارد. پیرکوری سرانجام در 19 آوریل 1906م در حال مراجعت به منزل بر اثر تصادف با درشکه و اتومبیل در 47 سالگی درگذشت. هرچند این حادثه تأثیر بسیار بدی بر روی خانواده کوری نهاد ولی همسرش مادام کوری به کارهای علمی خود ادامه داد و منشا کشفیات مهم دیگری در صحنه علم فیزیک گردید.

 

 

درگذشت عباسقلی خواجه نوری، بنیانگذار روش نمونه گیری آماری در ایران

30 سال پیش در چنین روزی، سی ام فروردین سال 1372 هجری شمسی:

دکتر «عباسقلی خواجه نوری»، محقق علم آمار و بنیانگذار روش نمونه گیری آماری در ایران، در 78 سالگی درگذشت. وی درسال 1316 هجری شمسی در یکی از رشته های مهندسی فارغ التحصیل شد و از آن پس به تدریس در دانشگاه های ایران پرداخت. دکتر خواجه نوری پس از چندی، دکترای آمار را از دانشکده علوم پاریس اخذ کر . دکتر خواجه نوری در مشاغل پژوهشی، آموزشی و مشاوره در امور اجرایی وزارتخانه های مختلف فعالیت گسترده ای داشت و در سال 1345 هجری شمسی، موسسه آموزش عالی آمار را در تهران تاسیس کرد. از استاد خواجه نوری، تالیفات بسیاری برجای مانده است که از جمله آنها می توان به کتب «روشهای مقدماتی آمار»، «روش تحقیق» و «آمار پیشرفته» اشاره کرد.

 

 

انفجار یک ساختمان دولتی در آمریکا

28 سال پیش، در روز نوزدهم آوریل سال 1995 میلادی:

ساختمان دولت فدرال در اکلاهماسیتی مرکز ایالت اوکلاهما بر اثر انفجار یک خودرو پارک شده در مقابل آن ویران شد. در اثر این انفجار 168 تن کشته و 500 نفر نیز زخمی شدند. یک نظامی سابق آمریکا به نام تیموتی مکوی Timothy Mcveigh مسئولیت این انفجار را به عهده گرفت. مکوی عضو گروه‌های رادیکال شبه‌نظامی که در آمریکا به «جنبش میلیشیا» (militia movement) معروفند، بود. انفجار اوکلاهما برای مردم بسیار شوک آور بود و نشان داد که جامعه آمریکا در داخل با چه تهدیداتی جدی مواجه است.

 

 

انتخاب بندیکت شانزدهم به عنوان پاپ 

18 سال پیش، در روز نوزدهم آوریل سال 2005 میلادی:

درپی مرگ پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیکهای جهان در دوم آوریل 2005، کاردینال «جوزف راتزینگر» (joseph Ratzinger ) با عنوان «بندیکت شانزدهم» ( Benedict XVI ) به مقام پاپی برگزیده شد. وی در سال 1927 در آلمان متولد شد و در نوجوانی به مدرسه علوم دینی رفت. راتزینگر در سال 1951 به عنوان کشیش به تدریس پرداخت و در سال 1977 به مقام کاردینالی ارتقاء یافت. وی در سال 1981 به سرپرستی نهادی در واتیکان انتخاب شد که حراست از ایمان مذهبی مسیحیان را برعهده داشت. پاپ بندیکت شانزدهم در سمت رهبری کاتولیک های جهان، با مشکلات متعددی ازجمله بحران عمیق معنویت در غرب و فساد در کلیسا روبرو بود. وی در پی افشاگری های متعدد درباره همین فسادهای مالی و اخلاقی گسترده در کلیسای واتیکان، در اقدامی کم سابقه در فوریه سال 2013 از مقام خود استعفا داد و پاپ فرانسیس جانشین وی شد.

 

 

درگذشت سعدی افشار، آخرین بازمانده نسل سیاه بازی در ایران 

10 سال پیش در چنین روزی، 30 فروردین 1392 خورشیدی:

سعدی افشار، آخرین بازمانده نسل سیاه بازی کشور ایران درگذشت. سعدی افشار با نام کامل سعدالله رحمت‌خواه بازیگر کمدی ایرانی بود که در نمایش‌های موسوم به سیاه بازی و یا تخته حوضی به ایفای نقش می‌پرداخت. وی برای نخستین بار در سال ۱۳۳۰ش(1951 م) بر روی صحنه رفت. سعدی افشار تنها بازمانده نمایش سیاه بازی در ایران بود. مراسم بزرگداشت وی در سال ۱۳۸۵ با حضور بسیاری از بزرگان تئاتر در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. همچنین در فیلم تهران ۱۵۰۰ نیز از او یاد شده بود. وی در ۳۰ فروردین ۱۳۹۲ بعداز تحمل یک دوره ی طولانی بیماری به علت عفونت ریوی و پوکی استخوان در خانه شخصی خود در تهران درگذشت. هم زمان تئاتری از او به اسم فیس پوک روی صحنه بود