تقویم تاریخ؛ از روز پزشک تا پایان اشغال پاریس

روز بزرگداشت ابن سینا و روز پزشک

اول شهریور در سالنمای ایرانی روز بزرگداشت "حسین بن عبداللَّه" معروف به "ابوعلی سینا" و روز پزشک است.

ابوعلی حسین بن عبداللَّه بن حسین بن علی بن سینا ملقَّب به حجة الحق، معروف به شیخ الرییس، در سوم ماه صفر سال 370 ق در بلخ به دنیا آمد و از خردسالی به فراگیری علوم زمان پرداخت تا این‌که در جوانی، علامه دهر گردید. ابوعلی سینا از حکمای بزرگ و پزشکان نامدار جهان اسلام و از مشهورترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایران‌زمین است که به ویژه به دلیل آثارش در زمینه فلسفه ارسطویی و پزشکی اهمیت دارد. وی به سبب معالجه بیماری امیر نوح بن منصور سامانی، مقرب پادشاه گردید و به کتابخانه دربار راه یافت. ابن سینا با استفاده از این فرصت به مطالعه و نوشتن اهتمام نمود. وی ۴۵۰ کتاب به زبان های فارسی و عربی در زمینه‌های گوناگون نوشته‌است که شمار زیادی از آن‌ها در مورد پزشکی و فلسفه است. وی نویسنده کتاب شفا که یک دانشنامه علمی و فلسفی جامع است و القانون فی الطب که یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است می باشد. جرج سارتن در کتاب تاریخ علم وی را یکی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان پزشکی می‌داند. همچنین وی او را مشهورترین دانشمند دیار ایران می‌داند که به اعتقاد او، یکی از معروف‌ترین‌ها در همهٔ زمان‌ها و مکان‌ها و نژادها است.در مدت عمر ابوعلی‌ سینا، وقایع متعددی بر او گذشت که از وزارت تا زندان را در بر داشت. سرانجام این دانشمند شهیر و فیلسوف کبیر در 58 سالگی در همدان درگذشت و در همان شهر مدفون گردید. به پاسداشتِ این پزشک نامدار مسلمان، روز اول شهریور در جمهوری اسلامی ایران، روز پزشک نامگذاری شده است.

 

 

تولد قطب الدین محمود شیرازی، فیلسوف و منجم مشهور

811 سال پیش درچنین روزی، ششم صفر سال 634 هجری قمری: 

«قطب الدین محمود شیرازی»، فیلسوف، منجم و پزشک مشهور، در شیراز ـ از شهرهای ایران ـ متولد شد. وی ابتدا به تحصیل طب پرداخت و بعد از مرگ پدرش به جای وی در یکی از بیمارستان های شیراز به طبابت مشغول شد. او درمدت 10 سال طبابت در این بیمارستان، کتب مختلف ابن سینا و دیگر کتب علمی و فلسفی را به دقت مطالعه کرد. او پس از تاسیس رصد خانه مراغه - در شمال غربی ایران - سالیان زیادی در محضر خواجه نصیرالدین طوسی به سر برد و از دانش آن استاد برجسته بهره مند شد و علم نجوم را آموخت. قطب الدین در مدت عمر خود، سفرهای بسیار کرد و در شهرها و کشورهای مختلف با علمای متعدد و برجسته ای مباحثه کرد و بر تجربیات و اندوخته های علمی خود افزود. ازجمله آثار قطب الدین شیرازی می توان به کتاب های «جامع الاصول» و «نهایة الادراک فی درایة الافلاک» اشاره کرد. وی در سال 710 هجری قمری، درگذشت.

 

 

امضای معاهده تاریخی پراگ

157 سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم اوت 1866 میلادی:

معاهده تاریخی "پراگ" میان دو کشور پروس و اتریش امضا شد. در اواسط قرن نوزدهم قسمت اعظم سرزمینی که امروزه آلمان نامیده می ‌شود از کشورهای کوچکی تشکیل می‌ شد که در هر کدام یک پادشاه یا شاهزاده ای حکومت می‌ کرد. با به قدرت رسیدن بیسمارک و در اختیار گرفتن مقام صدراعظمی پروس، وی که در آرزوی وحدت ایالات آلمان و تشکیل یک امپراتوری نیرومند بود، قبل از هر چیز به تقویت نیروی نظامی پروس پرداخت و در اولین جنگ خود برای الحاق یکی از این ایالت ‌ها به قلمرو پروس، در سال 1864م پیروز شد. اختلافات اتریش و پروس بر سر الحاق این ایالت به پروس، به رویارویى مستقیم پروس و اتریش منتهی شد. در این جنگ که به جنگ هفت هفته معروف شده است، نیروهای پروس قوای اتریش را شکست دادند و در نتیجه قرارداد صلحی که در روز 23 اوت 1866م در پراگ به امضا رسید، کلیه ایالات واقع در شمال رودخانه راین، اتحادیه جدیدی به نام کنفدراسیون شمالی آلمان تشکیل دادند و با پروس متحد شدند.

 

 

تولد نجف دریابندری، مترجم و نویسنده معاصر ایرانی

94 سال پیش در چنین روزی، اول اردیبهشت 1308 شمسی:

نجف دریابندری مترجم، نویسنده و محقق برجسته‌ی معاصر، در آبادان به دنیا آمد. او از پنج شش سالگی به مدرسه‌ی ملی آبادان رفت و از سنین نوجوانی مطالعه را به طور جدی آغاز کرد و حتی دستی هم بر قلم برد. بعد به یادگیری زبان انگلیسی متمایل شد و در سال ۱۳۳۱ نخستین ترجمه جدی خود را که برگردان کتاب وداع با اسلحه، نوشتهٔ ارنست همینگوی بود، برای چاپ به تهران فرستاد. همزمان با چاپ این کتاب در سال ۱۳۳۳ به دلیل عضویت در حزب توده ایران در آبادان دستگیر شد. او تا پای اعدام رفت اما در نهایت به زندان محکوم شد. و پس از یک سال به زندان تهران منتقل شد. نجف دریابندری در زندان به مسائل فلسفی علاقه‌مند شد و در آن مدت، کتاب تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل را برگردان کرد که بعدها توسط انتشارات سخن به چاپ رسید. وی پس از تحمل چهار سال زندان، در سال ۱۳۳۷ آزاد شد و به کارهای گوناگونی روی آورد. پس از زندان، رابطه او با حزب توده پایدار نماند.دریابندری مدت ۱۷ سال با مؤسسهٔ فرانکلین همکاری کرد و در حدود سال ۱۳۵۴ همکاری خود را با این مؤسسه قطع کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ به‌طور جدی به ترجمه و نویسندگی پرداخت. دریابندری آثار بسیاری از بزرگان جهان را در حوزه‌های گوناگون ترجمه کرده است. از جمله نوشته‌های وی می‌توان به برگردان کتاب‌های یک گل سرخ برای امیلی و گوربه‌گور نوشته ویلیام فاکنر، رگتایم و بیلی باتگیت نوشته ئی. ال. دکتروف، معنی هنر از هربرت رید و پیامبر و دیوانه نوشته جبران خلیل جبران اشاره کرد. او از میان نام‌های این فهرست بلندبالا با برتراند راسل دیدار کرده است. در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۹۶ کمیته ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس ایران، نام نجف دریابندری به‌عنوان گنجینه زنده بشری در میراث خوراک در فهرست حاملان میراث ناملموس (نادره‌کاران) به‌ثبت رسید. نجف دریابندری در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ پس از یک دورهٔ طولانی بیماری در سن ۹۰ سالگی در تهران درگذشت.

 

 

پایان اشغال پاریس

79 سال پیش در چنین روزی بابر با بیست سوم اوت 1944 میلادی:

شهر پاریس از اشغال آلمان رهایی یافت. پانزده ماه پس از فروزان شدن آتش جنگ جهانی دوم و در ادامه توسعه ‌طلبی ‌های هیتلر، نیروهای آلمان نازی به قصد تصرف فرانسه، به این کشور حمله کردند. در روز پنجم ژوئن ۱۹۴۰م، هیتلر فرمان انهدام کامل نیروهای فرانسه را صادر کرد و سه روز بعد، نیروهای زرهی آلمان، خطوط دفاعی فرانسه را در شمال شرقی این کشور در هم شکستند و وارد خاک فرانسه شدند.در این میان، موسولینی نخست ‌وزیر دیکتاتور ایتالیا و هم ‌پیمان آلمان پس از مدتی تردید و تعلل، در روز دهم ژوئن به انگلستان و فرانسه اعلان جنگ داد و فرانسه علاوه بر جبهه شمالی، در مرزهای جنوب شرقی خود نیز در معرض تهدید قرار گرفت. نیروهای فرانسه در برابر نیروهای آلمان به‌ سرعت شروع به عقب‌ نشینی کردند. درنهایت، سحرگاه روز چهاردهم ژوئن ۱۹۴۰م، اولین واحدهای سربازان آلمانی وارد پاریس شدند و پاریس تقریباً بدون مقاومت در برابر ارتش آلمان تسلیم شد. پاریس تا بیست و سوم اوت سال ۱۹۴۴ میلادی، به مدت بیش از چهار سال تحت اشغال آلمان بود تا اینکه در این تاریخ و پس از شکست های مکرر آلمانی ها در جبهه های جنگ، این شهر به دست نیروهای متفقین آزاد شد

 

 

درگذشت محمد پروین گنابادی، از مترجمان و ادیبان مشهور ایرانی

45 سال پیش در چنین روزی، اول شهریور 1357 خورشیدی: محمد پروین گنابادی یکی از مترجمان و ادیبان تلاشگر دوره معاصر که نقش مهمی در شناسایی و شناساندن متفکران ایرانی و اسلامی ایفا کرد درگذشت. محمد پروین گنابادی در ۱۲۸۲ خورشیدی درشهرستان گناباد در استان خراسان (رضوی) متولد شد و پس از آنکه دوره مکتب خانه را در زادگاه به پایان رساند در ۱۵ سالگی برای تکمیل معلومات به مشهد رفت. در آنجا در زمره شاگردان برجسته ادیب نیشابوری از برجسته ترین استادان ادبیات در عهد خویش درآمد و توانست خیلی زود علاقه و اعتماد ادیب را جلب کند و از شاگردان خاص وی لقب گیرد. تخلص او در شعر، پروین بود که بعدها جزیی از نامش شد. گنابادی در اوایل ۱۳۲۸ خورشیدی به جمع همکاران دهخدا در تألیف لغت نامه معروف دهخدا پیوست. محمد پروین نزدیک ترین و مهمترین همکار دهخدا در کار لغتنامه بود. این دوستی و همکاری ایشان با ملک الشعرای بهار و علامه دهخدا به پدید آمدن گرانسنگ ترین آثار تحقیقی ادبیات پارسی منجرشد و بخش بزرگی از لغتنامه علامه دهخدا با پایمردی و کوشش بلیغ علامه پروین به سرانجام رسید.  یکی از مهم ترین خدمات وی به تاریخ و ادبیات ایران، ترجمه ایشان بر روی کتاب گرانقدر ((مقدمه ابن خلدون)) است که به بهترین شکل ممکن آن را به چاپ رساند. کتاب مقدمه ابن خلدون در حقیقت مقدمه اوست بر تاریخ مفصلش و در این مقدمه مفصل دوجلدی، ابن خلدون فلسفه تاریخ را در نهایت دقت واکاوی می کند. همچنین این کتاب یکی از بزرگترین آثار علمی و تاریخی عالم اسلام در سده هشتم و نهم هجری است که در آن نخستین‌بار از فلسفه تاریخ و جامعه‌شناسی و مبادی علم اقتصاد سیاسی و عدالت اجتماعی سخن به میان می‌آید. از دیگر آثار وی می توان به ترجمه روح تربیت گوستاو لوبون، راهنمای مطالعه، پرورش اراده، شیوه نگارش، هفت خوان رستم، دستور زبان فارسی و خودآموز املاء و انشاء و بسیاری موارد دیگراشاره کرد. سرانجام این ادیب و نویسنده ایرانیپس از سال‌ها خدمت به فرهنگ و تاریخ کشورش در یکم شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی دیده از جهان فروبست و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

 

 

درگذشت دکتر پرویز ناتل خانلری، استاد دانشگاه و روزنامه نگار

34 سال پیش در چنین روزی برابر با اول شهریور 1369 شمسی: دکتر "پرویز ناتل خانلری" استاد دانشگاه و روزنامه ‌نگار معروف ایرانی درگذشت.پرویز ناتل خانلری، یکی از چهره ‌های برجسته ادب فارسی، در سال 1292ش دیده به جهان گشود و در سال 1322 پس از اخذ درجه دکترا در رشته ادبیات فارسی، به سمت استادی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منصوب گردید. استاد خانلری علاوه بر تحقیق و تألیف و انتشار مجله علمی و ادبی "سخن" که خود راهگشای فرهنگ و ادب این مرز و بوم بود، اشعار نغز و دلنشینی سروده که قسمتی از آن اشعار در کتاب "ماه من در مرداب" جمع ‌آوری و منتشر گردیده است. تأسیس بنیاد فرهنگ، فرهنگستان ادب و هنر، فرهنگستان زبان، بنیاد شاهنامه، انجمن فلسفه و حکمت و اسناد فرهنگی آسیا از جمله اقدامات خانلری بود که همه این مؤسسات پس از پیروزی انقلاب اسلامی درهم ادغام شدند و به نام مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی درآمد. علاوه بر این، تاریخ زبان فارسی در 3 جلد، وزن شعر فارسی، زبان و زبان‌شناسی و دستور زبان فارسی از جمله آثار ناتل خانلری می ‌باشند. پرویز ناتل خانلری سرانجام در 77 سالگی در تهران درگذشت.

 

 

شهادت سید اسدالله لاجوردی، مبارز انقلابی

25  سال پیش در چنین روزی برابر با اول شهریور 1377 شمسی:

مبارز انقلابی و از اعضای برجسته حزب مؤتلفه اسلامی "سید اسداللَّه لاجوردی" توسط منافقین کوردل به شهادت رسید.سید اسداللَّه لاجوردی در سال 1314 ش در تهران به دنیا آمد. وی در نوجوانی دروس دبیرستان را نیمه کاره رها کرد و همراه پدر به کار و فعالیت پرداخت. بعدها به دروس حوزوی روی آورد. با آغاز نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی، شهید لاجوردی نیز به این جریان پیوست و در تاسیس و ایجاد جمعیت‌ های مؤتلفه اسلامی در سال 1341ش نقش مهمی ایفا کرد. وی به همراه شهیدان بهشتی و مطهری تصمیم به ائتلاف بر ضد رژیم گرفت و فعالیت زیادی در این زمینه از خود نشان داد. شهید سیداسداللَّه لاجوردی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از طرف شهید دکتر بهشتی به دادستانی انقلاب اسلامی منصوب گردید و پس از آن ریاست سازمان زندان ‌های کشور را عهده ‌دار شد. منافقین کوردل انقلاب اسلامی بارها کمر به قتل او بستند تا اینکه در اول شهریور 1377، در سن 63 سالگی در محل کار خود در بازار تهران، به دست منافقی مزدور به شهادت رسید.