تقویم تاریخ؛ از به قدرت رسیدن پتر کبیر در روسیه تا روز شوراها

 درگذشت عضد الدوله دیلمی، از فرمانروایان سلسله دیالمه 

1072سال پیش بنا بر اقوال تاریخی، در چنین روزی، هشتم شوال سال 372 هجری قمری:

«عضدالدوله دیلمی»، دومین فرمانروای سلسله دیالمه فارس، درگذشت. وی که جانشین عمادالدوله دیلمی بود، در دوران حکومتش نواحی وسیعی از ایران، عراق و شرق ترکیه را تصرف کرد و بناهای بسیاری در نواحی عراق و فارس احداث نمود. عضدالدوله دیلمی در چنین روزی براثر بیماری درگذشت و درکنار مرقد حضرت علی (ع) در شهر نجف ـ در عراق ـ به خاک سپرده شد.

 

 

به سلطنت رسیدن پتر کبیر در روسیه 

341 سال در چنین روزی، بیست و نهم آوریل سال 1682 میلادی:

«پتر کبیر» ( Peter the Great ) در ده سالگی در روسیه به سلطنت رسید. پتر، برادر فئودور، سومین تزار خاندان رومانوف بود و پس از رسیدن به مقام سلطنت، توسط خواهرش که نیابت سلطنت را به عهده داشت، از سلطنت خلع و به دهکده ای نزدیک مسکو تبعید شد. پس از مدتی پتر کبیر سپاهی عظیم فراهم آورد و به جنگ خواهر خویش رفت. پتر در این نبرد پیروز شد و مجدداً به سلطنت روسیه دست یافت. او از آن پس، با قاطعیت به سر و سامان دادن به امور داخلی کشورش پرداخت و در امور فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی روسیه، تحولات مهمی به وجود آورد. پتر همچنین سرزمین های بسیاری را اشغال کرد و قلمرو حکومت خود را گسترش داد . او در سال 1725 درگذشت.

 

 

درگذشت پوانکاره، ریاضیدان و طبیعیدان فرانسوی

169 سال پیش در چنین روزی، بیست و نهم آوریل سال 1854 میلادی:

«هانری پوانکاره» ( Henri Poincaré) ، ریاضیدان و طبیعیدان فرانسوی در شهر نانسی متولد شد. وی در ریاضی تبحر داشت و به مطالعه و تحقیق در این زمینه پرداخت. بررسی های پوانکاره درباره آنالیز، نور، الکتریسیته و همچنین جبر، هندسه و حساب احتمالات، مهم و دقیق است. وی در فلسفه نیز صاحبنظر بود و از اساتید برجسته عصر خود به شمار می رفت. از پوانکاره کتب بسیاری در زمینه های گوناگون علمی بجای مانده که از بین آنها می توان به «علم و فرض» و «مفروضات تکوینی» اشاره کرد. وی در سال 1912 میلادی درگذشت.

 

 

انتشار نخستین شماره روزنامه مجلس

120 سال پیش در چنین روزی، هشتم شوال سال 1324 هجری قمری:

نخستین شماره روزنامه «مجلس» در ایران منتشر شد. این روزنامه توسط یکی از مشروطه خواهان به نام میرزا سیدمحمد صادق طباطبایی تاسیس شد. او فرزند یکی از رهبران صدر مشروطیت به نام سیدمحمد طباطبایی بود. شایان ذکر است که درپی اعلام مشروطیت و آزادی مطبوعات، تعداد روزنامه های ایران رو به افزایش نهاد و دهها روزنامه در شهرهای مختلف ایران منتشر شد. اما نخستین روزنامه عهد مشروطه که بعد از گشایش مجلس در ایران به چاپ رسید، روزنامه مجلس بود که به درج اخبار و وقایع جلسات مجلس شورای ملی می پرداخت.

 

 

جایگزینی الفبای لاتین به جای الفبای عربی در ترکیه

95 سال پیش، در روز بیست و نهم آوریل سال 1928 میلادی:

در ترکیه الفبای لاتین رسما جایگزین الفبای عربی شد. این اقدام در راستای روند اسلام زدایی و جایگزینی ارزش ها و نمادهای غربی در جامعه ترکیه بود که مصطفی کمال معروف به آتاتورک از سال 1923 آغاز کرد. پس از اعلام انحلال حکومت 623 ساله عثمانی، از اکتبر سال 1923 نظام جمهوری در ترکیه به رهبری آتاتورک موجودیت یافت. وی خلافت را برچید، لباس غربی را جایگزین لباس سنتی ترکها کرد، آموزش و تبلیغ دین اسلام را ممنوع نمود ، خط را از عربی به لاتین تغییر داد و سرانجام با حذف ماده مربوط به رسمی بودن دین اسلام از قانون اساسی ترکیه، اصول لائیسم را بر کشور حاکم کرد و مقاومت مردم مسلمان ترکیه را به شدت سرکوب کرد. اینگونه اقدامات غربگرایانه آتاتورک، اگرچه به فرهنگ و تمدن اسلامی ترکیه لطمات فراوانی وارد کرد، اما نتوانست ایمان قلبی آنها به اسلام را مخدوش کند، بطوریکه روند اسلام خواهی در این کشور همچنان ادامه دارد.

 

 

تصرف ایتالیا توسط نیروهای متحدین

78 سال پیش، در روز بیست و نهم آوریل سال 1945 میلادی:

درآخرین روزهای جنگ جهانی دوم، شکست بزرگ دیگری نصیب نیروهای متحدین شد. با شکسته شدن خط دفاعی آلمان در ایتالیا، نیروهای متفقین در یک یورش همه جانبه، ایتالیا را تصرف کردند. ایتالیا تحت رهبری موسولینی با آلمان هم پیمان بود. درپی پیروزی متفقین در ایتالیا، حدود یک میلیون سرباز آلمانی مستقر در این کشور، خود را تسلیم متفقین کردند. این شکست بزرگ درحالیکه برلین زیر آتش نیروهای شوروی قرار داشت، هیتلر را از پیروزی در جنگ کاملا ناامید کرد.

 

 

درگذشت لودویگ ویتگنشتاین، فیلسوف اتریشی

72 سال پیش، در روز بیست و نهم آوریل سال 1951 میلادی:

 «لودویگ ویتگنشتاین» (Ludwig Wittgenstein)، فیلسوف اتریشی درگذشت. وی در سال 1889 در وین پایتخت این کشور متولد شد و پس از تحصیلات مقدماتی در انگلیس در رشته مهندسی ادامه تحصیل داد. آشنایی او با برتراند راسل فیلسوف انگلیسی، ویتگنشتاین را به فلسفه علاقه مند کرد. وی پس از نگارش کتاب «رساله منطقی – فلسفی» ادعا کرد که همه مسائل فلسفی را حل نموده و در نتیجه فلسفه را کنار می گذارد. اما پس از چند سال به اشتباه خود پی برد و در سال 1929 درجه دکترای فلسفه خود را دریافت نمود و استاد دانشگاه کمبریج انگلیس شد. اما ویتگنشتاین در سال 1947 استعفا می دهد و بر روی تحقیق و نگارش متمرکز می شود. کتاب او تحت عنوان «پژوهش های فلسفی» در واقع رد عقایدش در جوانی است. از دیگر کتاب های این فیلسوف انگلیسی می توان از «درباره رنگ ها» و «در باب یقین» را نام برد.

 

 

درگذشت آلفرد هیچکاک، کارگردان مشهور قرن بیستم

43 سال پیش در چنین روزی برابر با 29 آوریل 1980 میلادی:

"آلفرد هیچکاک"(Alfred Hitchcock) کارگردان مشهور قرن بیستم درگذشت. آلفرد هیچْکاکْ در 13 اوت 1899میلادی در خانواده‌‌ای یهودی در شهر لندن به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در یک مدرسه مذهبی گذراند و سپس در رشته مکانیک و برق به ادامه تحصیل پرداخت. در این هنگام بر اثر علاقه فراوانی که به کارگردانی و تهیه فیلم‌‌های جنایى داشت، دوره کلاس کارگردانی را پشت سر نهاد و چند فیلم در انگلستان ساخت. وی در سال 1939 به امریکا رفت و به ساخت فیلم مشغول شد. هیچکاک در طی اقامت چهل ساله در امریکا، فیلم‌ هایى ساخت که شهرت جهانی یافتند و او را به عنوان کارگردانی موفق، معرفی کردند. هیچکاک را به عنوان بزرگ‌ترین متخصص فن سینما در قرن اخیر می شناسند. خاصیت ذاتی سینمای وی آن است که بیننده را مجذوب کند. هیچکاک کارگردانی است که آثارش به خاطر روشنی و سادگی، در سراسر جهان، بیش از کارهای هر فیلم‌‌ساز دیگری، در دسترس درک و بهره تماشاگر قرار دارد. این کارگردان معروف فیلم‌‌های جنایی و دلهره‌‌آور، در امریکا توانست محبوبیت زایدالوصفی به دست آورد و فیلم‌‌های برجسته‌‌ای هم‌چون رِبه‌کا، سوءظن، طناب، طلسم شده، زندگی دوزخی و بیگانه‌‌ای در ترن را بسازد. آلفرد هیچکاک سرانجام در 29 آوریل 1980میلادی در 81 سالگی درگذشت .

 

 

درگذشت دکتر غلامحسین صدیقی، جامعه شناس مشهور ایرانی

32 سال پیش در چنین روزی، نهم اردیبهشت سال 1370 هجری شمسی:

دکتر «غلامحسین صدیقی»، استاد، محقق و جامعه شناس ایرانی در 78 سالگی درگذشت. او تحصیلاتش را در مدارس علمیه و دارالفنون تهران به پایان رساند. دکتر صدیقی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و پس از اخذ درجه دکترا در رشته های فلسفه و جامعه شناسی به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به تدریس تاریخ فلسفه و جامعه شناسی مشغول شد. دکتر صدیقی همچنین در تاسیس انجمن آثار ملی و موسسه اطلاعات و تحقیقات اجتماعی، نقش بسزایی داشت. از دکتر غلامحسین صدیقی که مدتی هم عضو کمیسیون ملی یونسکو بود، تالیفاتی چون «گزارش سفر هند»، «جشن های دینی ایرانی در قرون دوم و سوم هجری قمری» و «تصحیح رسالات ابن سینا» برجای مانده است.

 

 

روز شوراها 

24 سال پیش، در روز نهم اردیبهشت سال 1378 هجری شمسی:

نمایندگان اولین دوره «شورای اسلامی شهر و روستا» در ایران آغاز به کار کردند و این روز به نام «روز شوراها» نامیده شد. از آنجا که در اسلام به مشورت و همفکری بسیار مهم می باشد، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز شوراها جایگاه برجسته ای دارند و تبلور اراده مردم در نظام مردم سالار دینی ایران هستند. در این قانون شوراهای مختلفی از طرف مردم برای اداره امور کشور انتخاب می شوند که مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری از آن جمله اند. همچنین فصل هفتم قانون اساسی به شوراهای اسلامی شهر و روستا اختصاص داده شده و اصل صدم این قانون، وظیفه آنها را نظارت بر پیشبرد سریع برنامه‌ های‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌، عمرانی‌، بهداشتی‌، فرهنگی‌، آموزشی‌ و سایر امور رفاهی‌ از طریق‌ همکاری‌ مردم، دانسته است.

 

 

درگذشت دکتر ذبیح الله صفا، ادیب و شاعر مشهور ایرانی

24 سال پیش در چنین روزی،  نهم اردیبهشت سال 1378 هجری شمسی:

دکتر "ذبیح اللَّه صفا" محقق، مترجم، ادیب و شاعر معاصر ایرانی درگذشت.  ذبیح اللَّه صفا شهمیرزادی در سال 1290 ش در شهمیرزاد سمنان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی متوسطه را در همان جا و بابل گذراند. سپس به تهران آمد و تحصیلات خود را تا درجه دکترای ادبیات ادامه داد و به استادی دانشگاه رسید. دکتر صفا در طول عمر فرهنگی خود سمت‌ها و پست‌های حساسی تصدی کرد و از این راه خدمات فرهنگی و اجتماعی بسیاری به یادگار گذاشت. برخی از این خدمات از این قرارند: دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، رییس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، عضو هیئت نمایندگی ایران در کنفرانس‌های عمومی سازمان یونسکو، عضو هیئت مدیره شرکت مؤلفان و مترجمان ایران و نیز عضو پیوسته فرهنگستان ایران. استاد صفا از استادانی است که تحقیقات سودمندی در زمینه ‌های تاریخ و فرهنگ و ادبیات فارسی انجام داده که تاریخ ادبیات ایران در 5 جلد، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، حماسه سرایی در ایران، گنج سخن در 3 جلد و مذاهب تشیع در ایران از آن جمله‌ اند. استاد صفا در سال 1354 ش در شهر لوبک آلمان ساکن شد و به تحقیق و نگارش خود ادامه داد. سرانجام این ادیب برجسته در سال 1378 ش در 88 سالگی در لوبک آلمان درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.

 

 

درگذشت نادر طالب زاده، مستند ساز مشهور ایرانی 

1 سال پیش در چنین روزی،  نهم اردیبهشت سال 1401 هجری شمسی:

 نادر طالب‌زاده مستندساز، تهیه‌کننده و مجری تلویزیونی، و کارگردان ایرانی درگذشت. او در سال 1332 در تهران به دنیا آمد. پدرش سرتیپ منصور طالب زاده و مادرش سیده وحیده امیرملوک شرفی نوه آیت الله شرف العالی اصفهانی بوده است.  طالب زاده  در سال 1348 به آمریکا رفت و مدرک تحصیلی کارشناسی ادبیات انگلیسی خود را از دانشگاه راندولف میکن و کارشناسی ارشد کارگردانی سینما را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد و در شهریور ماه سال 1357 به ایران بازگشت. از ۱۳۵۹ در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با ساخت فیلم‌های مستند فعالیت هنری خود را آغاز کرد. در سپس به عنوان خبرنگار صدا و سیما راهی جبهه های دفاع مقدس شد. پس از پایان جنگ به عنوان فیلمساز در مرکز تولید فیلم در تهران مشغول و مدیر مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی شد.  طالب زاده سابقه همکاری با  شهید مرتضی آوینی را هم داشت و دو مستند "فجر و شقایق" و "ساعت ۲۵" را زیر نظر شهید آوینی و در قالب مجموعه روایت فتح ساخت. او سابقه حضور در جنگ بالکان به عنوان مستندساز را هم داشت و ساخت سریال "بشارت منجی" درباره عیسی مسیح از کارهای داستانی او بود که اواخر دهه ۱۳۸۰ از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش شد. از دیگر فعالیت‌های طالب زاده می‌توان به برگزاری کنفرانس بین‌المللی افق نو و راه اندازی جشنواره فیلم عماراشاره کرد. عمده مشهوریت نادر طالب زاده ، انتقاد او از سیاست های رسانه ای امریکا و غرب بود و در همین زمینه چندین  برنامه تلویزیونی ساخت.

نادر طالب زاده در سال 1395 از ترور بیولوژیکی خود سخن گفت و  سرانجام در تاریخ 9 اردیبهشت ماه سال 1401 بعد از طی دوره سخت و طولانی بیماری دار فانی را وداع گفت. پیکر او در نزدیکی مزار شهید آوینی در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.