تقویم تاریخ؛ از انقراض سلسله سامانیان تا اعدام ژاندارک، قهرمان ملی فرانسه

انقراض سلسله سامانیان

 1055 سال پیش، در روز دهم ذیقعده سال 389 هجری قمری:

سلسله ایرانی «سامانیان» پس از 128 سال حکومت بر خراسان، ماوراء النهر و بخشی از ایران مرکزی، توسط ایلک خان منقرض شد. وی یکی از غلامان ترک بود که به خاطر نفوذ آنها در دربار سامانیان، این سلسله رو به انحطاط نهاد. پادشاهان سامانی در دوره اقتدار خود به آبادانی شهرهای قلمرو خود پرداختند. آنها به ویژه به گسترش علم و ادب و تکریم عالمان، ادیبان و شعرا، توجه زیادی داشتند، به گونه ای که مراکز علمی متعددی در شهرهای مختلف آسیای مرکزی و خراسان درشمال شرقی ایران تاسیس کردند. همزمان با اضمحلال سامانیان، خاندان آل بویه و سلسله ای از ترکان به نام غزنویان در ایران قدرت یافتند.

 

 

تولد سبط ماردینی، منجم و ریاضیدان

 618 سال پیش در چنین روزی، دهم ذیقعده سال 826 هجری قمری:

«ابوعبدالله محمد بن محمد» معروف به «سبط ماردینی»، منجم و ریاضیدان مسلمان در دمشق، متولد شد. مورخین حدود 42 رساله و کتاب را به نام او ثبت کرده اند که نسخه های خطی برخی از آنها موجود است. از جمله آثاری که به او نسبت داده اند می توان به «دقایق الحقایق» اشاره کرد که در باب علم ریاضی نگاشته شده است. وی در حدود سال 912 ق درگذشت.

 

 

سوزانده شدن ژاندارک قهرمان ملی فرانسه 

592 سال پیش در چنین روزی سی ام می 1431 میلادی

ژانْ‏دارْکْ قهرمان ملی فرانسه در آتش سوزانده شد. او دختری روستایى بود که در 6 ژانویه 1412م در روستای دمرمی در فرانسه متولّد شد. در زمانی که ژندارک، نوجوانی بیش نبود نواحی وسیعی از فرانسه تحت استیلای انگلیسی‏ها و متحدین آن‏ها قرار داشت. ژاندارک چون نگرانی مردم کشور خود را از هجوم سربازان انگلیسی می دید، با پافشاری تمام، سردار گروهی از لشکریان "شارل هفتم" فرانسه شد و با عدّه قلیلی، انگلیسی‏ها را مجبور به ترک محاصره از برخی نواحی فرانسه کرد اما در جنگی دیگر، ظاهراً به علّت خیانت اطرافیان به دست دشمنان افتاد و سپس او به انگلیس‏ها فروخته شد. پس از دستگیری او، علی‏رغم جانفشانی ‏های وی در دفاع از فرانسه، پادشاه این کشور کمترین دفاعی از وی نکرد و ژاندارک در دادگاه تفتیش عقاید به جرم جادوگری و همدستی با شیطان به مرگ محکوم شد. سرانجام، ژاندارک در 30 مه 1431م در 19 سالگی زنده زنده در آتش سوخت و از آن پس به عنوان قهرمان ملی و اسطوره‏ای برای کشور فرانسه تبدیل شد.

 

 

درگذشت الکساندر پوپ، شاعر و فیلسوف فرانسوی

279 سال پیش در چنین روزی، سی ام می 1744 میلادی:

 "الکساندر پوپ" (Alexander Pope) شاعر و فیلسوف معروف انگلیسی درگذشت. وی در 21 می 1688م در خانواده ‏ای ثروت‏مند در لندن به دنیا آمد، اما به علت وجود نقص عضو در جسم وی، پدر و مادرش او را در خانه ‏ای خارج از شهر تحت تربیت قرار دادند. پوپ در پانزده سالگی به زبان‏های یونانی، لاتینی، فرانسوی و ایتالیایى تسلط یافت و در 23 سالگی منظومه ‏ای علمی و تحقیقی انتشار داد که در آن به منتقدان، حسن نیت در نقد را همراه با خوی مسالمت‏ آمیز پیشنهاد می‏نمود. او از سال 1715م به ترجمه ایلیاد و سپس اودیسه، اثر معروف هومر، شاعر توانای یونان پرداخت. ترجمه این دو اثر، پوپ را در ردیف مشهورترین شاعران انگلستان قرار داد و در عین حال، وی را به ثروتی عظیم رسانید. پوپ در زبان شعر وسواس و دقت فوق ‏العاده داشته و صحّت خاصی به کار برده است و به سبب همین خصوصیت، اشعار او به کشور فرانسه راه یافت. دقت و کوشش و رعایت قواعد زبان، بی ‏هیچ شکّی او را در رأس شاعران و نویسندگان کلاسیک انگلیسی قرار داده است و بسیاری معتقدند او بهترین شاعر انگلستان است. از آثار وی می ‏توان مقاله ‏ای درباره نقد، ربودن یک تار مو، منظومه جنگل وینزر، مقالات اخلاقی و مقاله درباره انسان (در دفاع از خداشناسی) را نام برد. الکساندر پوپ سرانجام در سی می 1774م در 56 سالگی درگذشت.

 

 

درگذشت فرانسوا ماری آرو، فیلسوف معروف فرانسوی

245 سال پیش در چنین روزی، سی ام می سال 1778 میلادی:

«فرانسوا ماری آرو» ( Francois-Marie Arouet ) معروف به ولتر ( Voltaire ) ، فیلسوف و نویسنده فرانسوی در 84 سالگی درگذشت. وی در طول زندگی، دوبار در زندان باستیل محبوس شد و سه سال نیز به تبعید در انگلستان رفت. این وقایع، خشم و بدبینی ولتر را به حکومت فرانسه تشدید کرد. ولتر در همین زمان مجموعه ای به نام «نامه هایی درباره ملت انگلیس» را تالیف کرد که در فرانسه با استقبال رو به رو شد. از ولتر آثار زیادی به جای مانده که در مجموع 52 جلد است. از جمله مشهورترین تالیفات این نویسنده می توان به کتابهای «تراژدی زائر»، «مطالعه درباره آداب و روحیات ملل» و داستان های کوتاه فلسفی از قبیل «ساده دل» اشاره کرد.

 

 

درگذشت میرزا علی اکبر خان نفیسی، پزشک مشهور ایرانی

99 سال پیش درچنین روزی، نهم خرداد سال 1303 هجری شمسی:

میرزا «علی اکبر خان نفیسی» ملقب به «ناظم الاطبا» ، پزشک و لغت شناس ایرانی در شهر تهران درگذشت. وی پس از تحصیلات مقدماتی ، به فراگیری علومی چون حکمت الهی و فلسفه روی آورد و در مدرسه دارالفنون تهران ، طب را آموخت . آثار ناظم الاطبا در طب، شامل مجموعه کتاب های سودمندی است که توسط او تألیف و یا از منابع خارجی ترجمه شده است. ناظم الاطبا در گردآوری واژه های زبان فارسی نیز بسیار کوشا بود. مهمترین اثر او در این زمینه، «فرهنگ نفیسی» در پنج جلد است که 25 سال از عمر خود را صرف گردآوری و تدوین آن کرد.

 

 

درگذشت آیت الله قاضی طباطبایی، از فقهای برجسته ایرانی

76 سال پیش در چنین روزی برابر با نهم خرداد 1326 هجری شمسی:

آیت ‏اللَّه "سیدمحمدباقر قاضی طباطبایی" از فقهای برجسته ایرانی و پدر اولین شهید محراب ، آیت‏ اللَّه سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی ، درگذشت . آیت‏ اللَّه حاج سیدمحمدباقر قاضی طباطبایی تبریزی در سال 1248ش (1285ق) در تبریز به دنیا آمد و برای تکمیل تحصیلات ، در سال 1269 ش راهی عتبات عالیات شد و در محضر میرزای بزرگ شیرازی در سامرا حضور یافت. آیت ‏اللَّه قاضی سپس به نجف رفت و در درس خارج آیات عظام ، میرزا حبیب اللَّه رشتی ، ملامحمد فاضل شرابیانی، محمد باقر اصطهباناتی و ملااسماعیل قراباغی شرکت جست . وی همچنین در درس اخلاق آخوند ملاحسینقلی همدانی حاضر شد و به مدارج والای اخلاقی و علمی دست یافت. این عالم ربانی پس از مدتی اقامت در تبریز ، بار دیگر به حوزه علمیه نجف رفت و در درس آیات عظام سید محمد کاظم یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی حضور یافت. آیت‏ اللَّه قاضی پس از سیزده سال اقامت در نجف و گرفتن اجازه اجتهاد از علامه سید محمدکاظم یزدی و فاضل شرابیانی و اجازه روایت از سیدابوالحسن اصفهانی ، به تبریز بازگشت و بیش از چهل سال به تالیف و تدریس همت گماشت . از این عالم ربانی ، تالیفات متعددی بر جای مانده که مَخزَنُ الفوائد فی حاشیةِ الفرائد ، حاشیه بر فُصول الاصول و نیز تقریرات اساتیدش ، میرزای رشتی ، علامه یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی از آن جمله ‏است . این فقیه و مجتهد پس از عمری سرشار از علم و معنویت ، در نهم خرداد 1326 ش ، چشم از جهان فرو بست و در تبریز به خاک سپرده شد.

 

 

درگذشت بوریس پاسترناک، نویسنده و شاعر روسی

63 سال پیش، در روز سی ام می سال 1960 میلادی:

«بوریس پاسترناک» ( Boris Pasternak ) نویسنده و شاعر روسی از دنیا رفت. وی در سال 1890 در خانواده ای هنرمند متولد شد که در آن پدر نقاش و مادر نوازنده پیانو بود. پاسترناک ابتدا در دانشگاه به تحصیل در رشته فلسفه پرداخت ، اما ذوق شاعری وی باعث شد فلسفه را رها کند و به سرودن شعر روی بیاورد . وی در جریان انقلاب کمونیستی شوروی و پس از آن ، شعرها و داستان های متعددی منتشر کرد و مورد تقدیر مقامات کشورش قرار گرفت . اما نپرداختن پاسترناک به برخی مسائل مورد توجه حکومت کمونیستها به تدریج انتقادها را از وی برانگیخت . برترین اثر این نویسنده روس ، رمان «دکتر ژیواگو» است که باعث شد در سال 1958 جایزه ادبی نوبل به وی تعلق گیرد. از دیگر آثار پاسترناک می توان مجموعه شعر «بر فراز حصارها»، داستان «جواز عبور» و «تولدی دیگر» را نام برد.